Ostatnio odważyłem się ruszyć temat radzieckich obiektywów lustrzanych, potrzebowałem do tego przeszukać rosyjskie źródła. Przy okazji przyjrzałem się całemu morzu innych informacji. Między nimi natknąłem się na specyficzny i ponadczasowy projekt, który niestety nie wszedł do seryjnej produkcji. Fotografując obiektywem lustrzanym, zawsze chciałoby się trochę jaśniej. Zresztą jest to odwieczny problem fotografów; pamiętam, jak podczas plenerów klubu fotograficznego we Wrocławiu sporo osób narzekało, że jest za ciemno, albo że obiektyw mają za ciemny. Pamiętam, że nawet kolega podszedł do mnie jednego razu z pytaniem, czy może spojrzeć przez wizjer mojego aparatu, po czym krzyknął: "O kur..., ale masz ciemny obiektyw!" Oczywiście nie zdjął dekielka, celowo. Taki żarcik. Oczywiście radziliśmy sobie jakoś w warunkach, jakie były i ze sprzętem jaki mieliśmy. Poniżej przedstawiam moje tłumaczenie tekstu ze strony https://www.zenitcamera.com - tych, którzy znają choć trochę rosyjski, zapraszam również tam.
 |
| Prototypowy TOZ-500 |
TOZ-500 (ros. ТОЗ-500)
Jasny długoogniskowy lustrzano-soczewkowy asferyczny obiektyw z powłokami antyodblaskowymi.
Nazwa TOZ jest skrótem od Tele-Obiektyw Lustrzany (ros. Теле-Объектив Зеркальный). Nieoficjalnie jest jeszcze drugi sposób rozwinięcia skrótu: Turygina Obiektyw Lustrzany (ros. Турыгина Объектив Зеркальный) od nazwiska rosyjskiego optyka Iwana Turygina (ros. Иван Афанасьевич Турыгин).
W latach 1956-1957 na wydziale Teorii Optycznych Przyborów na Moskiewskim Państwowym Uniwersytecie Technicznym im. N.E. Baumana wraz z personelem Centralnego Biura Konstruktorskiego (ros. ЦКБ) Krasnogorskiej Fabryki Mechanicznej (КМЗ) pod kierunkiem profesora Iwana Afanasewicza Turygina prowadzono prace badawcze nad zastosowaniem powierzchni asferycznych w urządzeniach optycznych z niewielkimi odchyleniami (do 50 μm) od podstawowych powierzchni sferycznych lub płaskich. W teorii potwierdzono skuteczność stosowania takich powierzchni, opracowano metody analizy i syntezy układów optycznych o powierzchniach asferycznych, a także zasady wyboru podstawowego schematu optycznego. Praktycznym wynikiem tej pracy naukowej było obliczenie dwóch obiektywów fotograficznych z lustrzanym obiektywem (TOZ-500 i TOZ-1000), zbudowanych według schematów Cassegraina i Ritcheya-Chrétiena. Głównymi zwierciadłami tych obiektywów były wklęsłe paraboloidy lub hiperboloidy, podczas gdy wtórne lustra były wypukłymi hiperboloidami wykonane motodą asferyzacji próżniowej. Odchylenia powierzchni asferycznych od najbliższej sfery nie przekraczały 15 mikronów.
Prototypy tych lustrzanych obiektywów zostały wyprodukowane na początku lat 60. XX wieku w Krasnogorskiej Fabryce (КМЗ). Testy fotograficzne obiektywów wykazały, że mają wysoką jakość obrazu: rozdzielczość na środku wynosi 35-40 linii / mm i 20-25 linii / mm na krawędzi.
 |
| Obrotnica z filtrami |
Dane techniczne:
Ogniskowa obiektywu: 500 мм
Jasność: 1:3,5
Kąt pola widzenia: 5°
Wielkość kadru: 24×36 мм
Odległość robocza obiektywu: 45,2 мм
Diafragma: stała
Mocowanie obiektywu: M39×1
Filtry optyczne: wbudowana obrotnica, 4 sztuki filtrów
Rozdzielczość optyczna (środek/krawędź): typowo 40/25 linii/mm
Masa: około 8 kg
Rok opracowania: koniec lat 50. XX w.
Projektowany we współpracy: МВТУ, КМЗ, И. А. Турыгин
Produkcja: optyczno-eksperymentalna
Lata produkcji: początek lat 60. XX w.
TOZ-K-1000
W muzeum Krasnogorskich Zakładów znajduje się obiektyw TOZ-K-1000. Wydawałoby się, że powinien on być analogicznie do TOZ-500 superjasny, czyli przy tej ogniskowej mieć otwór względny 1:5,6 lub chociaż 1:8. Miałby wtedy rozmiary wiadra. Niestety jasność tego obiektywu to 1:10 i nie wiem czym tak naprawdę różni się od np. MTO-1000. Nieoficjalnie dowiedziałem się, że prawdopodobnie była to praca dyplomowa, której zadaniem było opracowanie obiektywu przy wykorzystaniu metody asferyzacji próżniowej. Natomiast nazwanie TOZ-K-1000 bardzo jasnym (ros. светосильный) w muzeum można wytłumaczyć tym, że na jubileusz 75-lecia powstania zakładu w Krasnogorsku, przenoszono muzeum i zwiększano wielkość ekspozycji w pośpiechu. Podobno więcej jest takich błędów w opisach. Miejmy nadzieję, że błędy zostaną szybko usunięte.
 |
| Zdjęcie z muzeum KMZ, niestety w szklanej gablocie |
Bibliografia
Fotografie obiektywu TOZ-500 pochodzą ze strony Georgija Abramowa http://www.photohistory.ru
Fotografię obiektywu TOZ-K-1000 w muzeum KMZ otrzymałem od webmastera https://www.zenitcamera.com
